Najčešća pitanja i odgovori
Neplodnost se definiše kao izostanak trudnoće posle godinu dana nezaštićenih odnosa. Ukoliko je par stariji taj period je kraći i iznosi šest meseci. Ukoliko do trudnoće ne dolazi u tom periodu tada je potrebno da se par obrati za pomoć specijalizovanoj zdrastvenoj ustanovi, odnosno stručnjacima reproduktivne medicine. Dalji postupak lečenja će zavisti od zdravstvenog stanja pacijenata te utvrđenog uzroka neplodnosti.
Činjenica je s jedne strane da se parovi danas češće javljaju lekarima ali istovremeno uočavamo da značajno raste neplodnost muškaraca. Kod žena su ređa postupalna oštećenja jajovoda, ali su u porastu edometrioze i miomi. Od ukupnog broja neplodnih parova, medicinske statistike ukazuju da je u oko 30% slučajeva reč o ženskom, 30% muškom sterilitetu i u oko 30% slučajeva reč je o udruženom sterilitetu parova. Deset ili više odsto uzroka ostaje nepoznato, te je u tom slučaju reč o idiopatskom sterilitetu.
Uzroci neplodnosti jednako opterećuju žene i muškarce. Smatra se da je to bolest modernog društva i nastaje zbog izloženosti stresu, loših životnih navika, zagađene okoline, ali i zbog činjenice da se parovi sve češće odlučuju da u kasnijim godinama osnivaju porodicu i stvaraju potomstvo. Muška neplodnost ogleda se u smanjenom broju i/ili slaboj pokretljivosti spermatozoida, kao i neprohodnosti semenovoda. Ženski faktori najčešće se ogledaju u vidu poremećaja funkcije jajanika što prouzrokuje poremećaj u menstrualnom ciklusu ili izostanku ovulacije. Među uzročnicima tu je i sindrom policističnih jajnika, endometrioza i adenomioza, potom poremećaj funkcije materice kao i hormonski poremećaji. Ostali uzroci neplodnosti uglavnom su slabije opšte zdravlje partnera, loše životne navike, te psihološki faktor.
Načini i procedure lečenja neplodnosti zavise od uzroka neplodnosti i težine izazova. Najčešća i potvrđeno najbolja metoda za lečenje neplodnosti je vantelesna oplodnja (IVF ili ICSI), dok se u nekim slučajevima jednostavnijih izazova neplodnosti medicinski može odgovoriti i inseminacijom. Takođe, kod neplodnosti koja nije uzrokovana konkretnim problemom, na raspolaganju je i metoda ciljanih odnosa, stimulacija jajnika i izazivanje ovulacije, te promena životnih navika.
Inseminacija (Intrauterine insemination – IUI) je jedan od načina lečenja steriliteta koji podrazumeva minimalnu stimulaciju jajnika kod žene. Tokom ovulacije se obrađen uzorak ejakulata ubacuje direktno u matericu žene i na taj način se poboljšavaju uslovi za „susret“ jajne ćelije i spermatozoida. Ovaj vid lečenja se koristi kada je reč o jednostavnijim izazovima neplodnosti. Predlaže se parovima kojima je ustanovljena idiopatska neplodnost, blaži oblici muškog steriliteta, kao i kod problema sa ovulacijom.
Vantelesna oplodnja (VTO) ili In Vitro Fertilizacija (IVF) je postupak medicinski potpomognute oplodnje prilikom kojeg se jajne ćelije i spermatozoidi spajaju u laboratorijskim uslovima i vraćaju u matericu s ciljem ostvarivanja trudnoće. Ova terapija neplodnosti primenjuje se tek kad ne postoji nijedan drugi način lečenja steriliteta. Trudnoća nastala vantelesnom oplodnjom potpuno je ista kao i svaka druga trudnoća nastala na uobičajeni način.
Biomedicinski potpomognuta ili vantelesna oplodnja danas leči više od 80% svih uzroka neplodnosti. Uspeh zavisi od nekoliko faktora: • dob • uzroci neplodnosti • rezervi jajnika • trajanju neplodnosti, ranije trudnoće • debljini • štetnim zdravstvenim i spoljnim uticajima, životnim navikama Uspešnost intrauterine inseminacije (IUI) po jednom pokušaju je 12-15%. Uspešnost IVF/ICSI -a je po jednom pokušaju je od 40 do 60% (kod žena ispod 34 godine), a 20 – 30% kod žena ispod 38 godina.
Ne, ako se stručno koriste. Fertilitetni lekovi za stimulaciju ovulacije su u upotrebi više od 50 godina. Do sada se na milionima žena nisu pokazali štetni. Oni ne povećavaju rizik za rak, autoimune bolesti, niti druge bolesti i poremećaje. Nije utvrđeno da stimulacija ovulacije nepovoljno utiče na: • kvalitet jajnih ćelija • hromozomske abnormalnosti • uspeh IVF-a • spontane pobačaje • postojeće bolesti pacijenta • rezervu jajnika
Rizik je visok. Danas se sve više odgađa planiranje porodice što dovodi do toga da je 60-70% porođaja kod žena u periodu od 29. do 35. godine života. Međutim, nakon 32. godine opada plodnost žene, a nakon 42. godine opada i plodnost mušakarca. Od 30. do 40. godine reproduktivni potencijal žena pada za 20%, a poslije 40. godišnji je pad 35%. Od 30-ih godina žene, rezerve jajnika se umanjuju za 8% godišnje. Uspeh postupaka vantelesne oplodnje sa 30 godina je od 50 do 60%, a s više od 40 tek 6 do 15%.
Muška neplodnost se manifestuje smanjenim brojem spermatozoida, njihovoj slaboj pokretljivosti, kao i u poremećaju građe ili izostanku spermatozoida u ejakulatu. Neplodnost uzrokuju imunološki faktori, infekcije i upale testisa, različiti hormonski poremećaji poput poremećaja funkcije štitne žlijezde, pankreasa ili dijabetesa. Loše životne navike kao što su pušenje i alkohol utiču na smanjenu plodnost muškarca: Takođe, pojedina zanimanja usljed kojih su izloženi toksičnim gasovima, bojama i raznim isparenjima utiču na spermatogenezu i mogu dovesti do smanjenog broja spermatozoida i neplodnosti.
Spermogram predstavlja analizu koja se izvodi radi utvrđivanja osnovnih kvalitativnih i kvantitavnih parametara ejakulata - semene tečnosti muškarca. Spermogram se može raditi prema preporuci urologa, kao dio priprema za VTO i to kao jedan od uvodnih testova utvrđivanja konkretnog razloga steriliteta, ali i samoinicijativno, po želji pacijenta.
